30 Temmuz 1922 tarihinde Muğla’nın Milas İlçesi’nde doğan ve 11 Mart 2010 tarihinde İstanbul’da Hakka yürüyen Turhan SELÇUK, vasiyeti üzerine 13 Mart 2010 tarihinde Çilehane’de “İz Bırakan Aydınlar Mezarlığı”nda sırlandı (defnedildi). Turhan SELÇUK için önce Belediye Meydanı’nda bir tören düzenlendi. Daha sonra Çilehane’de yine Alevi-Bektaşi erkanına göre düzenlenen cenaze töreniyle birlikte “AYDINIMIZ” sonsuzluğa uğurlandı.
Turhan Selçuk, 1922 yılında Milas’ta doğdu. Babası Mehmet Kasım Selçuk, annesi Hikmet Selçuk’tur. Asker olan babasının görevi sebebiyle çocukluğunda Türkiye’nin birçok değişik yerinde bulundu. 1941 yılında Adana Erkek Lisesi’nden mezun oldu. 1948’de İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi’ne kaydoldu ancak bu okuldaki eğitimini tamamlamadı.
Selçuk, sade çizgi ve yazısız karikatürleriyle tanınmıştır. 1953’ten itibaren baş karikatüristi olduğu Milliyet gazetesinde 1959 yılında yayınlamaya başladığı Abdülcanbaz serisinin Türk karikatür tarihinde önemli yeri vardır. Türkiye’de Semih Balcıoğlu ve Ferit Öngören ile beraber Karikatürcüler Derneği’nin kurucularındandır.
İlk karikatürleri, 1941’de Adana’da Türk Sözü gazetesi ile İstanbul’da yayınlanan Kırmızı ve Beyaz, Şut spor dergilerinde yayınlandı. İlk olarak 1943’te Akbaba’da düzenli olarak karikatür yayımlayan sanatçı, 1945 yılında bir süre Tasvir gazetesinde karikatürcü ve ressam olarak çalıştı. 1948-1949 yıllarında Refik Halit Karay’ın çıkardığı Aydede’de çalıştı. 1949 yılında Yeni İstanbul gazetesinde baş çizer oldu ve karikatürleri birinci sayfada yayımlandı. Bu yıllarda Saul Steinberg’in yazısız karikatür anlayışına yönelmeye başladı. Aynı gazetede karikatürün tarihsel sürecini irdeleyen ve grafik mizah anlayışını savunan yazılar kaleme aldı.
Turhan Selçuk, ilk sergisini 1951 yılında açtı. Kardeşi İlhan Selçuk’la birlikte 41 Buçuk (1952) adlı dergiyi, 15 sayı çıkardı; ardından Karikatür (1953) adlı dergiyi çıkardı. Yeni Gazete, Akşam gazetelerinin ardından 1953 yılında Milliyet gazetesinde çalışmaya başladı. Aynı yıl ilk karikatür albümünü “Karikatür” adıyla yayımladı. 1954 yılı sonunda Milliyet gazetesinin baş karikatüristi oldu. Bu dönemde çizgi tarzını geometrik formlara dönüştürdü. 1954-1961 arasında Akis için de karikatürler çizdi. Kardeşi İlhan Selçuk ile Dolmuş (1956) mizah dergisini dönemin yeni yazısız karikatür anlayışıyla çıkardı. Cumhuriyet gazetesinde, Yön, Devrim ve Toplum dergisinde çizdi. 1957’de Milliyet gazetesinde çizmeye başladığı “Abdülcanbaz” dizisi ile tanınan sanatçının bu karakteri tiyatro ve sinemada da canlandırıldı. Ayrıca Abdülcanbaz 1991 yılında PTT tarafından bir posta pulu üzerinde resmedildi.
Türkiye ve Avrupa’da birçok müzede karikatürleri sergilenen sanatçının “İnsan Hakları” konulu karikatür sergisi Avrupa Konseyi’nin önerisiyle ilk kez Strasbourg’da açıldı ve dünyanın birçok ülkesinde sergilendi (1992-1997). “Barış ve Kitap” konulu karikatürü 1992’de Avrupa Konseyi’nin başlattığı kitap okuma kampanyasının afiş ve logolarında kullanıldı. Turhan Selçuk, en son Cumhuriyet gazetesinde çizmekteydi.
“Milas Belediyesi tarafından Turhan Selçuk anısına, “Uluslararası Turhan Selçuk Karikatür Yarışması” adı altında her yıl düzenli olarak ödüller verilmektedir.”
“Google, 2020 yılında Turhan SELÇUK’un 98. Doğum Yıldönümü’nü unutmadı ve Turhan SELÇUK’un karikatürlerinden bir Doodle (Google logosunda yapılan değişiklik) hazırladı.”
Ödülleri
- Bordighera Altın Palmiye (1956)
- Gümüş Hurma (1962)
- İppocampo Ödülü (1970)
- Sanatçılar Birliği “Halkın Sanatçısı” Ödülü (1973)
- Vercelli Ödülü (1975)
- Gazeteciler Cemiyeti “Yılın Karikatürcüsü” Ödülü (1983)
- Sedat Simavi Vakfı Görsel Sanatlar Ödülü (1984)
- Cumhurbaşkanlığı Büyük Sanat Ödülü (1997)
Albümleri
- Turhan Selçuk Karikatür Albümü (1954)
- 140 Karikatür (1959)
- Turhan 62 (1962)
- Hiyeroglif (1964)
- Hal ve Gidiş Sıfır (1969)
- Söz Çizginin (1979)
“Turhan SELÇUK çizgilerinin tek amacı vardı. Dünyayı değiştirmek! Daha güzel, daha eşit, daha demokratik bir dünya; savaşsız, sömürüsüz bir dünya yaratma çabası. Desen Yayınları, SELÇUK’un nasıl da zaman ötesi bir usta olduğunu göstermek ve genç kuşaklara tanıtmak için üç kitaplık bir Turhan SELÇUK Seçkisi tasarladı. SELÇUK’un 1950-1995 yılları arasında çizdiği ve seçkinin ilk kitabı Siyasetin Göbeği’nde bir araya gelen 80 siyah beyaz karikatür, koltuk sevdalısı siyasileri ele alıyor. Siyaset Göbeği’ni, Manzara-i Umumiye ve İnsan Denen Garip Hayvan izleyecek.”
“Hacıbektaş Belediye Başkanlığı tarafından her yıl Turhan SELÇUK’u Anma Günü yapılmaktadır. Anma Günü, 11 Mart’ta değil, kardeşi İlhan Selçuk ile birlikte Turhan SELÇUK&İlhan SELÇUK’u Anma Günü olarak 21 Haziran’da yapılmaktadır. 21 Haziran hafta içine denk geldiği zamanlar da anma töreni, aynı gün değil bazen hafta sonunda yapılmaktadır.”