Suluca Karahöyük, aynı zamanda Hacıbektaş ilçesinin eski adıdır. Hacı Bektaş Veli Vilayetnamesi’nde ve Osmanlı belgelerinde Suluca Karahöyük adı sıklıkla geçmektedir. ‘Höyük’, ‘Hüyük’, ‘Öyük’ veya ‘Üyük’; eski yerleşim yerlerinin zamanla toprakla örtülüp tepe biçimine gelmiş haline verilen isimdir. Höyükler genelde üst üste gelmiş çok evreli yerleşim yerleridir ve günümüze göre en yakını en üstte olmak üzere eskiye doğru uzanan bir katmanlaşmaya sahiptirler.
Suluca Karahöyük tepesi, Hacı Bektaş Veli’nin Suluca Karahöyük’e (Hacıbektaş) ilk geldiği yer olarak da bilinmektedir. Velayetnameler Hünkâr’ı, Karahöyük tepesine “Güvercin donu”nda inmiş olarak anlatmaktadır. Alevi-Bektaşiler tarafından güvercin sembolü, Hacı Bektaş Veli ile özdeşleştirilmiştir. Güvercin, Aleviliğin en önemli sembollerinden birisidir.
“Güvercin donuna giren
Pervaz olup göğe ağan
Kadıncığa selam veren
Pirim Hacı Bektaş Veli” (Hatayi)
Kadıncık Ana Evi’nin tam karşısında yer alan Suluca Karahöyük, I. Derece Arkeolojik Sit Alanıdır. Höyük, Kızılırmak yayı içinde, Nevşehir İl merkezinin 45 km kuzeybatısında Hacı Bektaş Veli Dergahı’nın kuzeydoğusunda Savat mahallesi sınırları içinde yer almaktadır.
Suluca Karahöyük, ölçüleri itibarıyla Nevşehir İli’nin büyük höyükleri arasında yer almaktadır. Höyük, konumu bakımından Orta Anadolu kültürleriyle olduğu kadar Batı Anadolu ve Ege Dünyasıyla da yakın ilişkiler kurmuştur.
Höyüğün kuzey-güney yönündeki uzunluğu 250 m, doğu-batı yönündeki genişliği 220 m dir. Höyük, 20 m’yi geçen bir yüksekliğe sahip olup, rakımı 1284 m’dir. W. AINSWORTH, 1839 yılındaki Anadolu yolculuğunda rastladığı höyüğün varlığını arkeoloji dünyasına ilk haber veren kişi olmuştur. Höyük hakkındaki ilk bilimsel bilgiler 1929 yılında H.H. Von der OSTEN tarafından yayınlanmıştır.
Höyükte arkeolojik kazı çalışmaları ilkin 1967-1978 yılları arasında Prof. Dr. Kemal BALKAN ve Osman SÜMER başkanlığında yürütülmüştür. 1991-1993 yılları arasında da Hacıbektaş Müzesi başkanlığında 2 yıl kazı çalışması gerçekleştirilmiştir. Suluca Karahöyük’te yapılan arkeolojik kazılarda 11 m kota inilmiş ve farklı kültür katı ve evreleri tespit edilmiştir.
Suluca Karahöyük Kültür Katmanları
Stratigrafi
Tabaka
I-II (Bizans-Roma İmp.-Hellenistik ) 1-2 m
III (Frig ) 2.30-3 m
IV a-b ( Frig-Post Hitit-Hitit İmp.-Eski Hitit-Eski Asur) 3.10-6 m
V a-b-c ( Tunç ) 5.50-6.50 m
VI ( Tunç) 5.50-8 m
VI. tabakadan sonra (Tunç) 8-11 m
Kazı çalışmalarının ilk iki yılını içeren kazı raporu dışında höyüğün buluntuları yayınlanmamış, kazının sonraki yıllarına ait kazı çalışmalarına ilişkin notlar M.J. Mellink tarafından “American Journal of Archaeology (AJA)” dergisinde kısa notlar şeklinde yayınlanmıştır. Höyük’ten çıkan Erken Tunç Çağı’na ait malzemeler Atila TÜRKER tarafından yayınlanmıştır. TÜRKER, ayrıca 2012-2013 yıllarında höyük üzerinde bir yüzey araştırması da gerçekleştirmiştir.
Sulucakarahöyük kazılarından çıkarılan arkeolojik eserler, 1988 yılında açılmış olan Hacıbektaş Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde sergilenmektedir.
Müzede; Sırtında küp taşıyan insan heykelleri (Priaposlar), Ana tanrıçayı simgeleyen küp, Urneler, Depaslar, Sikkeler il vb. eserler görülmeye değerdir.